Mediawijsheid

Digitale geletterdheid is het geheel van  ICT-basisvaardigheden, mediawijsheid, informatievaardigheden en computational thinking. Op deze pagina wordt mediawijsheid verder toegelicht.

Mediawijsheid is het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld.

De term ‘mediawijsheid’ werd in 2005 geïntroduceerd in het advies van de Raad voor Cultuur Mediawijsheid: de ontwikkeling van nieuw burgerschap. In het advies benadrukt de Raad hoe groot de impact van media op ons bestaan is: “Weinig blijft onberoerd door het effect van media; media worden steeds meer context, inhoud en bemiddelaars van informatie, kennis en ervaring.” […] Van elementen in een omgeving zijn media de omgeving zelf geworden.” In deze gemedialiseerde samenleving hebben burgers nieuwe competenties nodig om optimaal te kunnen functioneren, produceren en participeren. De Raad vat deze competenties samen in het begrip mediawijsheid, dat gedefinieerd wordt als “het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld”.

Belang voor het onderwijs 

De verwachting is dat de samenleving steeds verder zal medialiseren. Om optimaal mee te kunnen doen in de samenleving vol media is mediawijsheid onmisbaar. Het vinden van een baan, jezelf ontwikkelen en scholen, sociale contacten onderhouden, gezond blijven en zelfs gelukkig worden: voor al deze zaken zal het steeds belangrijker worden dat mensen de mogelijkheden van nieuwe mediatoepassingen weten te benutten – en soms ook juist weten te weerstaan. Om optimaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die media bieden, zowel in het onderwijs nu, als in de mediasamenleving van straks, hebben leerlingen mediawijsheid nodig.​

​Het Mediawijsheid Competentiemodel van mediawijzer.net is uitgewerkt in de volgende inhouden en doelen. Daarbij zijn vijf thema's benoemd die aan bod komen in of raakvlakken hebben met de kerndoelen, eindtermen en leerresultaten:

1. Medialisering van de samenleving: bewust zijn van en inzicht hebben in de medialisering van de samenleving, en het effect daarvan vanuit verschillende perspectieven (politiek, beleid, maatschappij, cultuur, individu) kunnen belichten;

2. Media en beeldvorming: bewust zijn van en inzicht hebben in de manier waarop media de werkelijkheid kleuren, de rol herkennen die media kunnen vervullen bij beeldvorming en overdracht van normen en waarden, op welke manier media van invloed zijn op beeldvorming en overdracht van normen en waarden;

3. Media, ICT-(basis)vaardigheden en informatievaardigheden: om kunnen gaan met apparaten, software en toepassingen, kennis en vaardigheden in toepassingen die privacy en veiligheid moeten waarborgen, basisvaardigheden die zich richten op het toewijzen van informatie en het bewust en kritisch gebruiken van informatie;

4. Creëren en publiceren van media: begrijpen hoe media gebruikt worden, zelf media kunnen produceren en creëren en daar doelen mee kunnen realiseren en daarop reflecteren;

5. Media, participatie en identiteit: doelbewust participeren in sociale netwerken, samen met anderen, en daarop kunnen reflecteren; de veiligheid, privacy en de participatie van zichzelf en anderen bewaken en beschermen.

In de uitwerking staan de thema's waarbij het gaat om de competentie 'begrip' vooraan, gevolgd door de thema's waarbij gebruik, creatie en participatie centraal staan. Mediawijsheid is hiermee een belangrijk onderdeel van digitale geletterdheid en heeft raakvlakken met ICT-(basis)vaardigheden en informatievaardigheden. Gezien het belang van ICT-(basis)vaardigheden en informatievaardigheden (zie o.a. Thijs, Fisser & van der Hoeven, 2014) worden deze vaardigheden naast mediawijsheid verder uitgewerkt.

Uitwerkingen van de leerdoelen voor Mediawijsheid

1. Medialisering van de samenleving    

   1. Kan de rol van media betrekken op het eigen gedrag en dat van de samenleving

   2. Kan de invloed van de media op overheid, beleid, maatschappij en cultuur aan de hand van voorbeelden uitleggen

   3. Kan de rol van media op het proces van politieke besluitvorming beschrijven

2. Media en beeldvorming        

   1. Kan de rol van de media en de invloed op beeldvorming en daarmee de werkelijkheid aangeven

   2. Kan de overdracht van normen en waarden door media en commercie beschrijven

   3. Kan de invloed van de media op gedrag en houding beschrijven, onderzoeken en analyseren 

   4. Kan fictie en werkelijkheid in de media onderscheiden

   5. Kent de commerciële motieven van media, zoals die van sociale netwerken

3. Media, ICT-(basis)vaardigheden en informatievaardigheden                    

   1. Exploreert actief de mogelijkheden van software, apparaten en toepassingen

   2. Kan diverse software, apparaten en toepassingen gebruiken

   3. Kan beveiligingsrisico's en privacyaspecten voor zichzelf en anderen benoemen

   4. Kan informatie bewaren en beheren

   5. Kan verschillende media gebruiken om informatie te ontsluiten en te delen

   6. Heeft een kritische houding ten aanzien van informatiebronnen 

   7. Kan beoordelen of informatie logisch, consistent en realistisch is

   8. Kan representatie van gegevens op juistheid beoordelen

   9. Kan informatie effectief met anderen delen

   10. Kan op basis van vuistregels eigen veiligheid rondom betalingsverkeer inschatten

   11. Kan eigen mediagebruik en mediaconsumptie analyseren en doseren

4. Creëren en publiceren van media          

   1. Kan aangeven welke media voor welk doel gebruikt kunnen worden

   2. Kent de intenties van verschillende soorten mediagebruik (zoals informatie, vermaak, verbinding, commercie, gezondheid)

   3. Heeft inzicht in de mogelijkheden van beeldtaal en audiovisuele communicatie

   4. Kan content produceren met behulp van diverse apparaten en toepassingen

   5. Kan content publiceren via internet

   6. Kan de werkelijkheid beïnvloeden met media

5. Media, identiteit en participatie            

   1. Kan de relatie tussen media, identiteit en privacy uitleggen aan de hand van voorbeelden 

   2. Kan doelbewust in sociale netwerken participeren en participatie van anderen bevorderen

   3. Kan bewust een eigen digitale identiteit vormgeven

   4. Kan binnen sociale netwerken de relevantie en waarde van informatie inschatten, en bewust informatie delen

   5. Kan eigen privacy en veiligheid bewaken en die van anderen respecteren

   6. Kan de impact van wereldwijd publiceren aangeven en consequenties benoemen